ข้อมูลงานวิจัย การศึกษาเครือข่ายการมีส่วนร่วมของชุมชนในการกำจัดแหล่งผักตบชวาของ คลองรังสิต - ปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี

ข้อมูลส่วนตัว
    • ชื่อ-นามสกุล (ภาษาไทย)ผศ.ดร.รัฐ ชมภูพาน
    • ชื่อ-นามสกุล (ภาษาอังกฤษ)ผศ.ดร.Rath Chombhuphan
    • ตำแหน่งทางวิชาการผู้ช่วยศาสตราจารย์
    • ตำแหน่งปัจจุบันผู้ช่วยศาสตราจารย์
    • คณะ/หน่วยงานคณะเทคโนโลยีคหกรรมศาสตร์
    • โทรศัพท์0818781XXX
    • E-Mail Addreshut_1978@hotmail.com
    • สาขาวิชาการที่มีความชำนาญด้านการฝึกอบรม, ด้านอาชีวศึกษา ด้านการศึกษาเพื่ออาชีพ ด้านวิชาชีพคหกรรมศาสตร์,ด้านการพัฒนาการเป็นผู้ประกอบการ, ด้านงานวิจัยเชิงคุณภาพ
    อัพเดทล่าสุด
    09 ก.ย. 2566
    00053
    จำนวนคนดู
ข้อมูลโครงการงานวิจัย
ชื่อโครงการ การศึกษาเครือข่ายการมีส่วนร่วมของชุมชนในการกำจัดแหล่งผักตบชวาของ คลองรังสิต - ปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี
ชื่อโครงการภาษาอังกฤษ Study of the Community Participation Network for the Removal of Water Hyacinth of Khlong Rangsit Pathum Thani, Pathum Thani Province
หน่วยงาน
หัวหน้าโครงการ ผศ.รัฐ ชมภูพาน
ผู้ร่วมวิจัย 1. ผศ.ชนากานต์ เรืองณรงค์
2. ผศ.กฤติน ชุมแก้ว
3. ผศ.ไชยสิทธิ์ พันธุ์ฟูจินดา
พี่เลี้ยง
ที่ปรึกษา
ปีงบประมาณ 2563
คำสำคัญ เครือข่ายการมีส่วนร่วม, กำจัดแหล่งผักตบชวา
ผลลัพธ์
บทคัดย่อ (ภาษาไทย)
บทคัดย่อ (ภาษาอังกฤษ)
หลักการและเหตุผล ผักตบชวา เป็นวัชพืชที่มีแหล่งกำเนิดในทวีปอเมริกาแถบประเทศบราซิล แพร่กระจายไปยังประเทศต่างๆ ในทวีปยุโรป เพราะชอบสีสันตลอดจนรูปทรงของดอก จึงเอาไปปลูกเป็นไม้ประดับในอังกฤษ เยอรมัน เนเธอร์แลนด์ ชาวเนเธอร์แลนด์ได้นำไปปลูกในประเทศอินโดนีเซีย เมื่อปีพ.ศ. 2424 ในสวนพฤกษศาสตร์ เมืองโบกอร์ และแพร่ระบาดออกสู่ลำน้ำต่างๆ ในประเทศอินโดนีเซีย ผักตบชวาถูกนำเข้ามาในประเทศไทยเมื่อปี พ.ศ.2424 แล้วขยายพันธุ์รวดเร็วลงสู่แม่น้ำต่าง ๆจนต้องตราพระราชบัญญัติสำหรับผักตบชวาขึ้น ในปี พ.ศ.2456 แต่ระยะหลังได้ละเลิกการกวดขันตามพระราชบัญญัติดังกล่าว ปัญหาผักตบชวาจึงสะสมและตกทอดจนถึงปัจจุบัน ผักตบชวาเป็นวัชพืชน้ำประเภทข้ามปีอยู่ในตระกูล Pontederiaceae มีความสามารถสูงในการขยายพันธุ์ พบว่าผักตบชวาเพียง 1 ต้น สามารถแตกไหล Stolon จนได้ต้นผักตบชวาจนเต็มพื้นที่ 600 ตารางเมตร โดยใช้เวลาเพียง 30 วัน ดังนั้นการกำจัดให้หมดสิ้น จึงเป็นเรื่องยากเพราะถ้าหลงเหลือเพียงไม่กี่ต้น ก็สามารถแพร่กระจายได้อีกในระยะเวลาอันสั้น แม้ว่าจะเห็นล่องลอยอยู่บนผิวน้ำ แต่ลำต้น Stem ยังคงจมอยู่ใต้น้ำโผล่ให้เห็นเฉพาะส่วนที่เป็นก้านใบ Petole ก้านใบ มีลักษณะพองโป่ง เพื่อพยุงลำต้นใบและส่วนต่างๆ ของผักตบชวาให้ลอยอยู่ที่ผิวน้ำได้ การที่ผักตบชวาเป็นพืชทเจริญเติบโตอยางรวดเร็วและเกิดขึ้นอย่างเดียว ทําให้เกิดแนวทางในการนําไปใชประโยชนมีมากขึ้นเพราะมีปริมาณมาก และมีการเกิดของผักตบชวาขึ้นได้อย่างรวดเร็วจากผักตบชวาที่ได้กำจัดและนำที่ถูกนําไปใชประโยชนอยางรวดเร็ว การลอยน้ำของผักตบชวาช่วยในการเก็บเกี่ยวได้ง่ายขึ้นโดยเฉพาะเมื่อมีลมหรือกระแสน้ำที่ช่วยในการพัดพามายังสถานที่ที่ต้องการเก็บเกี่ยวจะเป็นการช่วยประหยัดเวลาในการกำจัดผักตบชวาได้ดียิ่งขึ้นด้วย คลองรังสิตประยูรศักดิ์ หรือมักเรียกสั้น ๆ ว่า คลองรังสิตที่ทอดยาวไปตามเส้นทางไปจรดจังหวัดนครนายก เป็นคลองสายหลักในโครงการพัฒนาที่ดินขนาดใหญ่แห่งแรกของประเทศไทย ซึ่งเริ่มขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นโครงการคลองชลประทานเพื่อการเกษตรแห่งแรกของไทยที่ริเริ่มขึ้นเพื่อพัฒนาพื้นที่บริเวณทุ่งรังสิตให้เป็นแหล่งเพาะปลูกข้าว รองรับการขยายตัวของการส่งออกข้าว ซึ่งเป็นสินค้าส่งออกอันดับหนึ่งของไทยในขณะนั้น โครงการรังสิตนับเป็นโครงการพัฒนาที่ดินขนาดใหญ่ที่สุดในสมัยนั้น ครอบคลุมพื้นที่ 5 จังหวัด ตั้งแต่ จังหวัดปทุมธานี บริเวณอำเภอธัญบุรี อำเภอคลองหลวง อำเภอหนองเสือ และอำเภอลำลูกกา, จังหวัดนครนายก ในเขตอำเภอองครักษ์, กรุงเทพมหานคร บริเวณเขตหนองจอกและเขตบางเขน, จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ที่อำเภอวังน้อย และจังหวัดสระบุรี ที่อำเภอหนองแค การขุดคลองตามโครงการรังสิตนับเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนางานด้านชลประทานของประเทศไทย โดยเฉพาะการชลประทานเพื่อการเกษตรกรรม การขุดคลองรังสิตและคลองแยกต่าง ๆ ระหว่าง พ.ศ. 2433 - พ.ศ. 2448 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทำให้พื้นที่รกร้างบริเวณทุ่งหลวงเปลี่ยนเป็นแหล่งเกษตรกรรมขนาดใหญ่ที่มีข้าวเป็นผลผลิตหลัก คลองรังสิตซึ่งเป็นคลองสายหลักจึงเปรียบเสมือนเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงชีวิตคนรังสิต เป็นทั้งแหล่งน้ำสำหรับเพาะปลูก เส้นทางคมนาคม ตลอดจนใช้ในการอุปโภคและบริโภค แม้การพัฒนาอุตสาหกรรมได้ทำให้คลองรังสิตลดความสำคัญในฐานะคลองส่งน้ำเพื่อการเกษตรกรรมลง เป็นเพียงคลองชลประทานสำหรับระบายน้ำ ซึ่งในจังหวัดปทุมธานีเป็นจังหวัดที่มีแม่น้ำลำคลองเป็นจำนวนมากและมีพื้นที่ที่ใช้น้ำในการทำการเกษตร ผักตบชวาก็เป็นวัชพืชที่ขวางทางเดินของน้ำและทำให้การชลประทานในพื้นที่ได้ผลน้อยเนื่องจากผักตบชวาสามารถขยายพันธ์ได้อย่างรวดเร็วเมื่อมีการกำจัดไปแล้วก็สามารถที่จะเกิดขึ้นมาทกแทนจำนวนเดิมได้ การสร้างความร่วมมือและทำความเข้าใจกับภาครัฐบาล เอกชน และชุมชนในท้องที่ในการช่วยกำจัดผักตบชวาจะเป็นผลดียิ่ง โดยได้มีการกำหนดพื้นที่ในการดูแลและกำจัดผักตบชวาและขยะไว้ตามแหล่งชุมชนต่างๆ เพื่อใช้เป็นพื้นที่ในการจัดการขยะและผักตบชวาให้สามารถลดจำนวนได้น้อยลงโดยมีวิธีการและกระบวนการต่างๆและการจัดการและดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมเป็นสิ่งที่ทุกคนต้องร่วมมือและร่วมใจในการลงมือปฏิบัติ ลงมือทำเพื่อให้กลไกเหล่านี้เกิดการยอมรับและตระหนักรู้ของคนทั่วไปที่อยู่ในสังคม ซึ่งเป็นการสร้างจิตสำนึกให้กลุ่มคนเหล่านั้นเกิดความเข้าใจและร่วมมือกันในการทำให้เกิดผลสัมฤทธิ์ต่อไป จากเหตุผลดังกล่าวการศึกษาเครือข่ายการมีส่วนร่วมของชุมชนในการกำจัดแหล่งผักตบชวาของ คลองรังสิต - ปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี จากการส่งเสริมของภาครัฐบาลในการสร้างความมั่นคงและยั่งยืนทางอาชีพให้กับชุมชน ปัจจุบันพบว่ามีวัชพืชที่เป็นผักตบชวาจำนวนมาก การพัฒนาและสร้างนวัตกรรมมีความจำเป็นที่จะต้องอาศัยความร่วมมือจากผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียในการให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์และมีความหลากหลาย ผลที่ได้จากการวิจัยจะเป็นแนวทางในการสร้างบทบาทของภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชนให้เข้ามามีส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางและวางแผนการใช้ประโยชน์จากผักตบชวาในการสร้างมูลค่าเพิ่มและพัฒนาต่อยยอดเชิงพาณิชย์ต่อไป รวมถึงส่งเสริมให้มีการนำมาใช้ประโยชน์สูงสุดเพื่อความยั่งยืนทางการประกอบอาชีพต่อไป ซึ่งจะเป็นการสร้างชุมชนให้เข้มแข็งและสร้างความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการแก้ปัญหาที่จะกำจัดผักตบชวาซึ่งเป็นวัชพืชเป็นการช่วยลดปริมาณของขยะและผักตบชวาให้นำมากลับมาใช้ประโยชน์ได้และพัฒนาไปสู่ใช้ศาสตร์ทางด้านการพัฒนาอาชีพทางด้านคหกรรมศาสตร์ให้เกิดประโยชน์กับสังคม อันจะเป็นการเสริมสร้างอาชีพและสร้างรายได้ ให้สามารถประกอบอาชีพช่วยเหลือตนเอง มีงานทำ ทำให้ชุมชนมีความสุขได้อย่างมั่นคงและยั่งยืนต่อไป
วัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาเครือข่ายการมีส่วนร่วมของชุมชนในการกำจัดแหล่งผักตบชวาของคลองรังสิต - ปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี 2. เพื่อส่งเสริมการนำผักตบชวามาใช้ประโยชน์สูงสุดเพื่อความมั่นคงอย่างยั่งยืนทางการประกอบอาชีพ ในโลกแห่งการเปลี่ยนแปลง 3.เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้ในการกำจัดผักตบชวาที่สามารถสร้างให้กับชุมชนในพื้นที่คลองรังสิต – ปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี